|
Dlaczego pisownia rozni sie tak bardzo od wymowy i dlaczego jest ona tak skomplikowana?
Jest to pytanie, ktore stawia sobie zapewne wiele osob uczacych sie jezyka
francuskiego.
Aby otrzymac w miare satysfakcjonujaca odpowiedz, nalezy cofnac sie
daleko w czasie do podboju starozytnej Grecji przez Rzymian 50 lat przed
nasza era. Zagarnawszy Grecje, Rzymianie przejmuja nie tylko niektore
wierzenia greckie, idee Sokratesa i Platona, lecz takze wprowadzaja do
swojego jezyka slowa greckie z roznych dziedzin zycia. Mozna powiedziec,
ze w pewnym sensie zwyciezcy zostaja po trosze zwyciezeni zaczynajac poslugiwac
sie stopniowo mieszanka jezyka lacinskiego i greckiego. Podbijajac inne
krainy, w tym takze krnabrna Galie (la Gaule), oczywiscie z wyjatkiem
legendarnej wioski Astérixa i Obélixa), potomkowie Juliusza
Cezara narzucaja im swoj jezyk, ktory z kolei stopniowo ulega zmianom
(zwlaszcza wymowa)pod wplywem miejscowych dialektow.
Mozna przypuszczac, ze okolo IV wieku Assurancetourix, jedna z postaci
slynnych komiksow R. Goscinnego, spiewalby w jezyku galijsko-romanskim,
tzn. mieszanka jezyka lacinskiego, greckiego i galijskiego az do momentu
zajecia Galii przez germanskie plemie Frankow, ktorzy wniosa do jezyka
slady germanskie.
Wraz z biegiem historii, mowiony jezyk nie przestaje sie zmieniac, podczas
gdy jezykiem pisanym pozostaje niezmiennie lacina: jezyk religii i nauki.
Na Sorbonie, uniwersytecie powstalym w XIII wieku, wyklady prowadzone
sa w jezyku lacinskim. Dopiero w XVI wieku jezykiem wykladowym staje sie
owczesny jezyk francuski w zalozonym przez Franciszka I Collège
Royal (dzisiejszy Collège de France).
Problem pisowni pozostaje nadal nierozwiazany. W XVI wieku scieraja sie
dwie tendencje: jedna stara sie maksymalnie przyblizyc pisownie do wymowy,
druga zas opiera sie calkowicie na etymologii, tzn. pochodzeniu slowa.
Przedstawicielem pierwszego nurtu byl L. Meigret, autor pierwszej gramatyki
jezyka francuskiego, ktora spotkala sie ze stanowczym sprzeciwem ze strony
zwolennikow pisowni na bazie etymologii wynoszacych czynnosc czytania
do rangi aktu tworczego. Koniec sporow : ostatecznie zadecydowano, ze
pisownia francuska bedzie oparta o etymologie slowa. Zalozona w XVII wieku
przez kardynala Richelieu Akademia Francuska ma za zadanie opracowac reguly
ortografii oraz slownik, ktory ujrzy swiatlo dzienne dopiero pod koniec
XVII wieku, po 60 latach usilnej pracy. Za wzor wzieto jezyk uzywany na
dworze krolewskim i prez swiatla burzuazje. Zapozyczenia obce, jak rowniez
slownictwo dotyczace tzw. tematow "wstydliwych" nie figuruja
w slownikach.
|
Podczas gdy slownictwo stale sie rozwija pod wplywem
postepu cywilizacji, okazuje sie, ze pisownia jezyka francuskiego niewiele
rozni sie od pisowni XVIII-wiecznej.
W ramach licznych projektow reformy ortografii, po dlugich debatach uproszczono
pisownie zaledwie kilku slow oraz zniesiono kilka akcentow. Dekretem z
1977 r. zatwierdzono 33 tzw. "tolérances officielles",
tzn. zaakceptowano 2 mozliwosci ortografii tego samego wyrazu w 33 przypadkach.
Dotyczy to miedzy innymi pisowni liczebnikow, a scislej mowiac obecnosci
myslnika i koncowego "s" w liczebnikach zlozonych (np. mozna
pisac: quatre-vingt-dix lub quatre- vingts dix).
Czy trzeba za wszelka cene dazyc do uproszczenia ortografii francuskiej?
Czy uczestnikow konkursu DICO D'OR prowadzonego w telewizji przez B. Pivot
nalezy traktowac jak zbzikowanych dinozaurow? Czy konieczne jest sprowadzanie
wszystkiego do prostoty, podporzadkowanie kryteriom specyficznie pojetej
uzytecznosci ? Zreszta obecnie kazdy komputer zawiera korektor ortografii.
Pisownia francuska jest ksztalcaca : wymaga refleksji i trudu. Ponadto
jest ona odzwierciedleniem dziejow Francji i opowiada historie powstania
jezyka francuskiego. Najmniejszy akcent jest nosnikiem historii spelniajac
zarazem wazna funkcje odnosnie sposobu wymawiania wyrazow. Zglebianie
slownika francuskiego i slownika etymologicznego jest pasjonujacym zajeciem
dla cudzoziemcow i dla Francuzow zakochanych we Francji i w precyzyjnym,
pieknym jezyku francuskim.
To prawda, ze nauka pisowni francuskiej moze na pierwszy rzut oka wydac
sie noszeniem menhirow (olbrzymich kamieni przemieszczanych przez Obélixa)
i niewatpliwie przydalby sie magiczny napoj Panoramixa (potion magique),
aby wzmocnic sily intelektualne i pamiec. Jednakze w miare wglebiania
sie w pisownie, wszystko staje sie logiczne i mimo licznych wyjatkow,
normalne i nie takie trudne.
|
